يادمان قيصر، جشن جاودانگي اوست

همزمان با دهمين سالروز درگذشت دكتر قيصر امين پور، هشتم آبان ماه 96 همايشي علمي در دانشگاه الزهرا (س) برگزار گرديد و اعضاي هيئت علمي زبان و ادبيات فارسي دانشگاه الزهرا (س) و برخي دانشگاههاي ديگر اشعار، آثار و زندگي دكتر امين پور را از جنبه هاي مختلف تحليل و بررسي كردند. در اين برنامه زيبا اشراقي، همسر قيصر امين پور، هم حضور داشت و اشعاري از امين پور توسط ايشان و تعدادي از اساتيد و دانشجويان قرائت گرديد. 

دكتر مهدي نيك منش دبير علمي يادمان قيصر امين پور با عنوانِ سرنوشت من سرودن است...، هدف از برگزاري اين يادمان را در هشتم آبان ماه، دهمين سالگرد فقدان قيصر، برگزاري جشني به مناسبت جاودانگي قيصر عنوان كرد و افزود: او هميشه زنده است و هر سال زنده تر از قبل خواهد شد. وي يادآور شد مجموعه مقالات ويژۀ يادمان قيصر امين پور در دو ماه آينده در دانشگاه الزهرا (س) چاپ و منتشر خواهد شد.

در اين همايش دكتر حسينعلي قبادي استاد دانشگاه تربيت مدرس و رئيس پژوهشگاه علوم انساني و مطالعات فرهنگي، با پرداختن به وجوه هنري و فكري قيصر امين پور، اين شاعر را آينۀ شعر انقلاب اسلامي معرفي كرد و گفت قيصر در ساحت انديشه و هنر با وجود خلاقيت بسياري كه در زبان و انديشه داشت، روابط بينامتني استواري با آثار پيشاهنگان و پيشكسوتان اين دو ساحت برقرار كرد و تحت تأثير انديشمنداني چون دكتر شريعتي و امام خميني قرار داشت. دكتر قبادي افزود: انديشۀ قيصر به تبعيت از پيشتازان عرصۀ فكر و انديشۀ انقلاب اسلامي عميقاً با فرهنگ عاشورا گره خورده است. به همين دليل شايد عميق ترين پيوندها را با جنگ تحميلي و دفاع مقدس و شهيدان و جانبازان اين عرصه برقرار مي كند و به دليل دانش خود، با زباني روان و ساده معارف ديني و فرهنگي اين سرزمين را هم منعكس مي كند.

دكتر مريم حسيني در مقدمۀ سخنراني خود با اشاره به اينكه معمولاً قيصر را از منظر شعرش مي شناسيم نه از منظر آثار علمي، امين پور را در ادبيات معاصر ايران در زمرۀ آن دسته از سخنوراني دانست كه به دقايق و ظرايف ادبيات فارسي از قديمي ترين ايام تا روزگار حاضر آگاه بود و يادآور شد دكتر امين پور استاد دانشگاه تهران بود و كلاس هاي نقد ادبي و ادبيات معاصر وي در دانشگاه الزهرا (س) و دانشگاه تهران بسيار پرآوازه بود و مشتاقان زيادي داشت. استاد دانشگاه الزهرا (س) كتاب سنت و نوآوري در شعر معاصر، نوشتۀ دكتر امين پور را يكي از برترين رساله هاي دانشگاهي و از برجسته ترين كتاب هاي پژوهشي دوران اخير دربارۀ شعر معاصر دانست و آن را نشان دهندۀ اشراف نويسنده بر ادبيات معاصر ايران و جهان و نقد مكتب هاي ادبي عنوان كرد و در ادامه به بررسي سنت و نوآوري در شعر قيصر پرداخت. وي بارزترين ويژگي نوآوري در شعر امين پور را سادگي عنوان كرد؛ سادگي اي كه از فصاحت و صلابت كلامش نمي كاهد و افزود: امين پور با هنجارگريزي هاي ساده به خلق عبارت هاي ماندگار در زبان دست مي يابد. دكتر حسيني گفت: سنت شعري امين پور نوآوري است و قيصر جهان شعر فارسي را همچون وطنش سرزميني مي خواهد گسترده، اصيل و تازه.

دكتر قدرت ا... طاهري از ديگر سخنرانان اين برنامه، فراروي قيصر از گفتمان هاي زمانه و كسب استقلال هنري و تعيين جايگاهي خاص براي خويش را دليل برتري اين شاعر نسبت به هم سلكانش عنوان كرد. دانشيار دانشگاه شهيد بهشتي با تقسيم دوره هاي شاعري قيصر به سه دورۀ گفتمان سياسي انقلابي گري، گفتمان روشنفكري ديني و گفتمان ادبيات دانشگاهي يادآور شد كه ايشان در تمام دوره هاي ادبي و حيات گفتماني خود با چنگ زدن به اصل زندگي توانست اشعاري متناسب با مسائل و وضعيت مخاطب امروز ايراني بسرايد.

دكتر مهدي نيك منش در سخنراني خود با عنوانِ «سير قيصر در سلوك شعر»، سير تكامل شعر قيصر و مضامين مختلف آن را همگام با سلوك شخصي شاعر مورد بررسي قرار داد و اذعان داشت قيصرِ شاعر، همزمان با سير خود به سمت كمال در شعر نيز سلوك مي كند؛ از دفتر اول به دفتر دوم و تا به آخر. زيبايي شناسي شعر قيصر نيز همگام با تكامل مضامين و همگام با سلوك و كمال جويي خود قيصر رو به اعتلاست. وي با بررسي نمونه هايي مضموني مانند انقلاب و امام، بازگشت به كودكي و روستا، درد، دين گرايي، عشق، زبان، ساختار و زيبايي شناسي شعر، سلوك ورزي، شكايت هاي اجتماعي، جنگ و شهادت، مرگ انديشي، و... به تبيين اين سير تكاملي در سلوك شعر پرداخت.

آغازهاي ناگهان موضوعي بود كه دكتر محبوبه مباشري آن را در شعر قيصر مورد بررسي قرار داد. وي ضمن توضيح اين مسئله كه آغازهاي ناگهان يكي از شيوه هاي آشنايي زدايي در كلام است، آن را شگردي شاعرانه عنوان كرد كه قيصر به آن توجه خاصي داشت و يادآور شد قيصر در مقدمۀ يكي از كتاب هايش در پاسخ به سوالي چنين مي گويد: "شايد شعر اصلاً نقطه شروع نداشته باشد، بلكه خط شروع داشته باشد و آدم موقعي بفهمد دارد شعر مي گويد كه روي خط شروع افتاده باشد و شايد آن موقع هم نفهمد و فقط در نقطۀ پايان بفهمد دسته گلي را كه به آب داده است شعر است..."  امين پور در بيشتر شعرهايش از اين شگرد استفاده كرده است و شايد به همين سبب نام دو دفتر شعرش را آينه هاي ناگهان ناميده است. دانشيار دانشگاه الزهرا (س) با ذكر موارد مختلفي از آغازهاي ناگهان و پايان هاي ناتمام در اشعار قيصر، شعر زير را هم نمونه اي از آن دانست.

پس

من با همه وجودم

خود را زدم به مردن

تا روزگار، ديگر

كاري به كار من نداشته باشد

اين شعر تازه را هم

ناگفته مي گذارم...