همایش«ترجمه و شکوفایی میراث ادبی ایران و فرانسه» در روزهای 8 و 9 فروردین 1397 با حضور استادان دانشگاه از دو کشور ایران و فرانسه و تنی چند از ایرانشناسان در دانشگاه استراسبورگ کشور فرانسه برگزار شد.

محمدرحیم احمدی دانشیار گروه زبان و مترجمی فرانسه دانشگاه الزهرا(س) در دومین روز همایش، سخنرانی خود را با عنوان" گفتمانهای ترجمه و فرانسه شیفتگی در عصر قاجار" ارائه کرد که چکیده آن بدین شرح است : 

" در دوران قاجار، روابط ایران و فرانسه در همه زمینه ها از جمله روابط فرهنگی به اوج خود رسید. مشخصه بارز این روابط نوعی فرانسه شیفتگی است که البته نه فقط ایران بلکه بخش بزرگی از دربار سلاطین اروپایی را نیز در بر گرفت. تاسیس دارالفنون و حضورمعلمان فرانسوی در آن و همچنین اعزام محصلان ایرانی به فرانسه شاید نقطه آغازی باشد، اما این فرانسه شیفتگی به ویژه در موجی است که بعدها جنبش ترجمه نام گرفت و همچنین در توسعه بی سابقه مدارس فرانسوی در شهرهای بزرگ ایران بروز می یابد. 

معروف است که ترجمه در عصر قاجار بیشتر اقتباس است و ایرانی مآب یا به قول ترجمه شناس معروف فرانسوی آنتوان برمن، قوم محور : اقتباس به مثابه گفتمان غالب ترجمه، که هدف آن ملایم سازی شدت برخورد و تصادم فرهنگی است، به ظاهر راهبردی است که بی آنکه در به روی دیگری(بیگانه) ببندد، امکان نظارت بر او و گفتمانهایش را فراهم می کند، گفتمانهایی که ممکن است جامعه ای به حد اعلا محافظه کار و دربند خویشتن را در معرض تهدید قرار دهد. بدین ترتیب، اقتباس تکیه گاهی می گردد برای این شیفتگی زبانی و فرهنگی که کم کم بر دربار و حتی شخص شاه ایران نیز مستولی می گردد. 

سخن ما در این گفتار دانستن این نکته است که چگونه فرانسه شیفتگی و ترجمه(اقتباس)، به عنوان دو صورت انتقال فرهنگی و ادبی، که گاهی ممکن است متنازع باشند، ممکن است در نظامی بیگانه ترس که در عین حال خواهان گشوده شدن بر روی دیگری است، از در آشتی درآیند. ترجمه قوم محور گفتمان ترجمه ای غالب در عصر قاجار است، با این وجود، تجربه تدریس و خوانش ادبیات ترجمه شده فرانسه به فارسی، به ما نشان می دهد که در همین دوره، نوعی گفتمان ترجمه وجود دارد که هرچند در اقلیت است اما گفتمان غالب اقتباسی را به چالش کشیده و خواهان ترجمه وفادار به متن اصلی است. این گفتمان از راه ایستارهای فردی چند مترجم جهتی خلاف جریان غالب بر می گزیند. از جمله این مترجمان شاهزاده طاهر میرزا است که در برخی از ترجمه های خود منجمله کنت دومونت کریستو، راهی جداگانه در پیش گرفته و با ارائه ترجمه ای وفادار به متن اصلی یا حداقل میانه، نوگرابودن خود را در این زمینه نشان میدهد. این در حالی است که توجه به بیگانه و فرهنگ بیگانه و جهان اثر اصلی در ترجمه حتی در خود اروپا نیز تازگی دارد (نمونه هایی چون مزیریاک در سده هفدهم و شاتوبریان در سده نوزدهم چندان زیاد نیستند)".

در این همایش تعداد 22 مقاله برگزیده از میان 60 مقاله ارسالی به دبیرخانه همایش، ارائه گردید. مقالات مزبور توسط استادانی از دانشگاه های فردوسی مشهد، تبریز، تربیت مدرس، تهران، علامه طباطبایی، الزهرا، دانشگاه استراسبورگ، دانشگاه لیل 3، دانشگاه آکسفورد، دانشگاه سوربن و ... طی دو روز ارائه گردید.

گروه زبان و ادب فارسی و پژوهش های ایران شناسی در دانشگاه استراسبورگ بیش از 140 سال سابقه آموزش ایران شناسی و زبان فارسی دارد و اکنون در مقاطع چهارگانه فوق دیپلم، کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکتری از ملیت های مختلف دانشجو دارد. این گروه آموزشی یکی از 26 گروه آموزشی زبان در دانشکده زبان های خارجی دانشگاه استراسبورگ می باشد.